Prawa pasażerów w transporcie kolejowym i ich zastosowanie w czasie epidemii

Prawa pasażerów w transporcie kolejowym zostały uregulowane w rozporządzeniu unijnym dotyczącym praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym. W związku z rozprzestrzenianiem się Covid-19 Komisja Europejska przygotowała wytyczne interpretacyjne do tego rozporządzenia. Zachęcamy do zapoznania się z informacjami na ten temat.

Rekompensata za utrudnienia w podróżowaniu koleją

W przypadku, w którym istnieją uzasadnione powody, aby przypuszczać, że opóźnienie przyjazdu do stacji docelowej przekroczy 60 minut, możesz m.in. domagać się zwrotu pełnego kosztu biletu lub kontynuacji podróży do miejsca docelowego w najbliższym dostępnym terminie. Druga z powyższych możliwości, ze względu na ograniczenia związane z wprowadzeniem stanu epidemii, może być jednak niemożliwa do realizacji w krótkim okresie czasu lub w niektórych sytuacjach w ogóle nie być dostępna. W takim przypadku podróżny powinien mieć możliwość otrzymania zwrotu kosztów przejazdu lub ewentualnie skorzystać z danego połączenia w późniejszym, dogodnym dla siebie terminie.

Prawo do informacji

Komisja Europejska podkreśla w wytycznych, że przewoźnik ma obowiązek poinformowania pasażera o utrudnieniach w realizacji przysługującego prawa do kontynuacji podróży, tak aby podróżny mógł dokonać najlepszego dla siebie wyboru. Jeżeli pasażer zdecyduje się na kontynuację przejazdu przewoźnik powinien z wyprzedzeniem, z własnej inicjatywy i tak szybko jak to możliwe, poinformować go o możliwym terminie przewozu do miejsca docelowego.

Ponadto zgodnie z unijnym rozporządzeniem podróżny ma prawo do otrzymania przed przejazdem określonych informacji, m.in. o rozkładzie jazdy, najniższej opłacie za przewóz , dostępności dodatkowych usług, o ewentualnych opóźnieniach, odwołaniu połączeń. Pasażer także w trakcie podróży powinien otrzymywać informacje m.in. o opóźnieniach, następnej stacji czy głównych możliwościach przesiadek.

Wynikające z rozporządzenia prawo do informacji nie powinno być ograniczone podczas obowiązywania stanu epidemii, szczególnie w sytuacjach, w których dotyczy zawieszania czy ograniczenia niektórych połączeń. Takie informacje powinny być z wyprzedzeniem podane do publicznej wiadomości.

Pamiętajmy jednak, że utrudnienia mogą mieć charakter nieprzewidywalny i pojawiać się z dnia na dzień, może się zatem zdarzyć, że przewoźnik nie będzie miał możliwości poinformowania o nich podróżnych z odpowiednim wyprzedzeniem.

Część polskich przewoźników kolejowych nie stosuje sposobów kontaktu z pasażerem, takich jak np. informowanie mailem o utrudnieniach tych osób, które kupowały bilety przez Internet. Komunikaty publikowane są tylko na stronach internetowych oraz na dworcach i peronach.

Warto zatem, abyśmy samodzielnie podjęli starania w celu uzyskania informacji, np. dzwoniąc na infolinię wybranego przewoźnika. Niektóre spółki uruchomiły dodatkowe numery telefonów, z którymi połączenia nie wiążą się z podwyższoną opłatą, jak ma to miejsce w przypadku funkcjonujących na co dzień infolinii. W każdym przypadku przed podróżą warto także upewnić się, czy komunikaty publikowane na stronie internetowej przewoźnika, z usług którego podróżny chcemy skorzystać, nie zawierają informacji o odwołaniu wybranego połączenia.

Rezygnacja z podróży

Rozporządzenie unijne nie reguluje sytuacji, w których nie możemy odbyć przejazdu, np. z powodu ograniczeń wynikających z wprowadzonego stanu epidemii lub po prostu postanawiamy z niej zrezygnować kierując się własnym bezpieczeństwem. W takich przypadkach – jeżeli nasz pociąg nie jest odwołany – możliwość otrzymania zwrotu kosztów biletu czy rekompensaty w formie vouchera na inne, wybrane połączenie zależy od wewnętrznych regulacji danego przewoźnika. W pierwszej kolejności zapoznajmy się zatem z komunikatami opublikowanymi na jego stronie internetowej.

Niektóre podmioty przewidziały szczególne regulacje obowiązujące w okresie epidemii, są one korzystniejsze od zwykle obowiązujących zasad. Wykaz działających w Polsce podmiotów oferujących przewozy kolejowe dostępny jest w serwisie internetowym Urzędu Transportu Kolejowego. Pamiętajmy, że jeżeli pociąg nie został odwołany przewoźnicy mają prawo do pobrania odstępnego, choć część spółek zrezygnowała z niego w przypadku biletów zakupionych w określonym terminie.

Wytyczne Komisji Europejskiej wskazują ponadto, że w przypadku, w którym to przewoźnik odwoła połączenie, rekompensata nie powinna być ograniczona do przekazania vouchera na inny przejazd. Podróżny powinien mieć możliwości otrzymania zwrotu kosztów biletu, jeżeli tego oczekuje.

Prawo do odszkodowania za opóźnienie lub odwołanie pociągu oraz do naprawy powstałej szkody

Jeśli podróżujemy pociągiem dalekobieżnym lub międzynarodowym (te drugie nie są obecnie uruchamiane) przysługuje nam prawo do odszkodowania za sam fakt wystąpienia opóźnienia. Gdy dojazd do miejsca przeznaczenia następuje z opóźnieniem wynoszącym 120 minut i więcej podróżny może domagać się odszkodowania wynoszącego 50% ceny biletu, w przypadku opóźnienia wynoszącego od 60 do 119 minut rekompensata odpowiada 25% ceny biletu.

Komisja Europejska podkreśliła w wytycznych, że także w okresie obowiązywania stanu epidemii mamy prawo do takiego odszkodowania. Dotyczy ono również sytuacji, w której podróż jest kontynuowana innym połączeniem. Wypłata odszkodowania jest niezależna od tego, czy opóźnienie nastąpiło z winy przewoźnika, tj. powinna nastąpić nawet wówczas, gdy wynika z działań podjętych w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się Covid-19. Podróżni powinni jednak pamiętać, że przewoźnik może odmówić wypłaty odszkodowania, gdy jego wartość nie przekracza 4 Euro. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym poprzednim artykule.

Niezależnie od odszkodowania za sam fakt opóźnienia, możemy domagać się naprawy udokumentowanej szkody, którą ponieśliśmy z powodu nieplanowego przyjazdu. Przykładowo może ona obejmować koszty przejazdu innym środkiem transportu. Takie prawo dotyczy pasażerów wszystkich pociągów (nie tylko dalekobieżnych), w niektórych przypadkach przewoźnicy mogą jednak odmówić uznania roszczenia. Może się tak stać, jeżeli opóźnienie powstało z przyczyn niezależnych od spółki, z której usług korzystamy, np. w związku z podjętymi działaniami zapobiegającymi rozprzestrzenianiu się Covid-19.

W każdym przypadku pasażer może złożyć reklamację. Podczas jej rozpatrywania przewoźnik powinien szczegółowo zweryfikować okoliczności danego zdarzenia.

Prawo do pomocy

Zgodnie z unijnym rozporządzeniem, gdy opóźnienie przekroczy 60 minut podróżnym oferuje się nieodpłatnie m.in. posiłki i napoje, jeżeli są one dostępne w pociągu lub na stacji lub mogą zostać w rozsądnym zakresie dostarczone oraz o ile jest to fizycznie możliwe, zakwaterowanie w hotelu lub innym miejscu. Może to dotyczyć sytuacji, w której na skutek opóźnienia nie możemy kontynuować podróży tego samego dnia.

Komisja wskazała w wytycznych, że przewoźnik jest zobowiązany do realizacji tych obowiązków nawet wówczas, gdy opóźnienie czy odwołanie pociągu jest związane z okolicznościami dotyczącymi Covid-19.

Praktyczne zastosowanie tych przepisów może być jednak obecnie bardzo trudne. W pociągach nie jest bowiem świadczona usługa gastronomiczna, również dostarczenie posiłku nie zawsze jest możliwe. Ponadto w związku z zamknięciem obiektów noclegowych przewoźnik może nie móc – nawet jeśli podejmie takie starania – zapewnić podróżnym noclegu.

Z pełnym tekstem Wytycznych interpretacyjnych można się zapoznać w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym z dnia 23 października 2007 r.