Kilkukrotnie pisaliśmy już o prawie do odszkodowania, które przysługuje pasażerom, gdy pociąg jest opóźniony. Gdy korzystamy z pociągów dalekobieżnych możemy otrzymać rekompensatę będącą częścią ceny biletu. Przyznanie takiej rekompensaty nie jest jednak jedynym obowiązkiem przewoźników. W pewnych sytuacjach powinni oni także zaoferować pasażerom posiłki i napoje.
Unijne rozporządzenie dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym określa zasady pomocy udzielanej pasażerom, gdy opóźnienie przekroczy 60 minut. Stosowny przepis zawiera zastrzeżenie, zgodnie z którym pasażerom oferuje się (…) nieodpłatnie posiłki i napoje odpowiednio do czasu oczekiwania, jeżeli są one dostępne w pociągu lub na stacji lub mogą zostać w rozsądnym zakresie dostarczone [1].
Przedsiębiorstwo kolejowe może zatem w niektórych przypadkach nie wydać takich posiłków, jeżeli w pociągu nie ma wagonu restauracyjnego, a na mniejszych stacjach nie są świadczone usługi gastronomiczne. W przypadku większych dworców zwykle nie będzie natomiast podstaw do powołania się na brak możliwości zapewnienia poczęstunku.
Przywołany przepis nie obowiązuje w Polsce w przypadku przejazdów pociągami miejskimi, podmiejskimi i regionalnymi, posiłki przysługują zatem pasażerom pociągów dalekobieżnych [2]. Ważne jest jednak, że rozpatrywany obowiązek – inaczej niż w przypadku naprawy szkody materialnej poniesionej przez pasażerów – dotyczy przewoźników niezależnie od przyczyn niedotrzymania rozkładu jazdy. Przedsiębiorstwo kolejowe nie może zatem odmówić wydania posiłku tłumacząc, że opóźnienie powstało z przyczyn od niego niezależnych.
Pamiętajmy jednak, że przepis ma charakter ogólny, a sformułowanie posiłki i napoje nie oznacza, że przewoźnik ma w każdym przypadku zaoferować pełny obiad. Zwykle możemy się spodziewać raczej przekąsek. Poczęstunek może być także zróżnicowany zależnie od wielkości opóźnienia i wyglądać inaczej, gdy wynosi ono kilkadziesiąt minut, a inaczej, gdy w trudnych warunkach oczekujemy przez kilka godzin na kontynuację podróży.
Komisja Europejska doprecyzowała tę kwestię w Wytycznych interpretacyjnych wydanych do Rozporządzenia dotyczącego praw i obowiązków pasażerów. Czytamy w nich: Przedsiębiorstwo kolejowe musi ocenić, czy dostarczenie posiłków i napoi jest „rozsądne”, biorąc pod uwagę takie kryteria jak odległość od miejsca dostawy, czas i łatwość dostawy oraz koszt. Nie mogą one jednak być zwolnione z wymogu dokonania takiej oceny oddzielnie w każdej sytuacji [3].
Może się zdarzyć, że w niektórych sytuacjach przewoźnik nie wywiąże się ze wskazanego obowiązku. Czy możemy wtedy samodzielnie zakupić coś do jedzenia, a następnie na drodze reklamacji wnioskować o zwrot poniesionych kosztów? Jeżeli mamy taką możliwość, najlepiej najpierw zwróćmy się do punktu informacji (gdy oczekujemy na stacji) lub do konduktora (gdy podróżujemy opóźnionym pociągiem). Gdy potwierdzą oni, że nie jest możliwe wydanie poczęstunku, możemy zdecydować się na zakup we własnym zakresie. Przepisy prawne bezpośrednio nie regulują jednak tej kwestii. Jeżeli będziemy chcieli domagać się zwrotu kosztów posiłku na drodze reklamacji, do zgłoszenia musimy załączyć rachunek. Ważne, by była na nim czytelna godzina zakupu oraz wyszczególnione produkty, które nabywaliśmy.
Bierzmy pod uwagę, że poniesione przez nas koszty powinny być rozsądne. Rzecznik Praw Pasażera Kolei spotykał się z sytuacjami, w których podróżni pociągów opóźnionych o około dwie godziny nabywali kilka zestawów dań za kwoty równe lub przewyższające cenę biletu. Przewoźnicy mogą nie być gotowi do zwrotu tak wysokich kosztów. Unikajmy także zakupu napojów alkoholowych.
Podstawy prawne i źródła:
[1] art. 18 ust. 2 lit. a) Rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz. Urz. UE L 315 z 03.12.2007, str. 14, ze sprost.);
[2] art. 3a ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1984);
[3] Pkt 4.4.1 Komunikatu Komisji – Wytycznych interpretacyjnych do rozporządzenia (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (2015/C 220/01).